De eigen opdracht van het onderwijs
Eerder verschenen op harmklifman.nl
De laatste jaren verschijnen er regelmatig boeken waarin zorgen worden uitgesproken over de richting waarin het onderwijs zich ontwikkelt. Er is kritiek van onderwijsmensen, die de alarmklok luiden over de toenemende meet-en regeltechniek in het onderwijs, en er is kritiek van filosofen, die zich zorgen maken over de ontwikkeling van het curriculum dat het onderwijs jongeren aanbiedt. In een van zijn recente blogberichten gaat Harm Klifman in op die tweede categorie. In het bijzonder op de opvattingen van Martha Nussbaum (Niet voor de winst) en Joke J. Hermsen (Kairos). Wat moeten, kunnen en willen we met hun analyses, vraagt Harm zich af.
Nussbaum en Hermsen maken zich zorgen over onze tijd, in het bijzonder over het verlies van ruimte voor reflectie, voor ‘nutteloze’ tijd die juist zo vruchtbaar is, voor de ontwikkeling van kritische zin, en over het verlies van vaardigheden die het mogelijk maken om in een samenleving vol culturele diversiteit zindelijk samen te leven. Ook maken ze zich zorgen over de invloed van het economisch denken op domeinen zoals het onderwijs. Het onderwijs gaat in toenemende mate gebukt onder de politieke en maatschappelijke behoefte aan meetbare prestaties en aantoonbare opbrengsten. Door deze opdracht van buiten wordt het onderwijs afgeleid van zijn eigen opdracht en roeping: de leerlingen een ontwikkeling te bieden tot kritische, zelfbewuste burgers die geleerd hebben vrij te denken en hun politieke verantwoordelijkheid te nemen, en die beschikken over de vaardigheden om met diversiteit om te gaan. Niet langer de kunsten, literatuur, muziek, beeldende kunst, theater vormen de inspirerende referenties van het opvoedings- en vormingsideaal. Nee, schrijft Harm Klifman, “dit laatste is vervangen door de meest efficiënte en effectieve leerroute die tegelijk norm en doelstelling is voor elke individuele leerling en student.”
Optimistische kanttekeningen
Harm Klifman kan ver meegaan in deze zorgen over de ontwikkeling van onze cultuur in het algemeen en in het onderwijs in het bijzonder. Maar in deze zorgen schuilt ook een ondertoon van pessimisme, constateert hij. Een pessimisme waarbij hij in zijn blogbericht stevige kanttekeningen plaatst. Er gebeuren immers ook prachtige dingen in de samenleving. Oók in het onderwijs. “Er zijn vele initiatieven die vijftig jaar geleden niet aan de orde waren, waardoor het onderwijslandschap een grote en inspirerende veelkleurigheid heeft gekregen”, concludeert hij. Dus: “Hoe serieus is de notie van teruggang, van verwaarlozing van waarden? Zijn hier de woorden van het filosofisch vertoog misschien iets te groot?”
Verder lezen?
Harm publiceert, op persoonlijke titel, regelmatig berichten op zijn eigen blog www.harmklifman.nl. Zijn blog ‘De eigen opdracht van het onderwijs’ vindt u hier.