Strategie die werkt: ontdek de kracht van het model van B&T

Het strategiemodel van B&T geeft houvast bij de strategische ontwikkeling van jouw onderwijsorganisatie. Het is een leidraad bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld een koers of schoolplan, de onderwijsvisie of HR-beleid.

Elke school, stichting en beleidsafdeling in het onderwijs wil zich blijven ontwikkelen. Tegelijkertijd is strategische ontwikkeling in een dynamische context vaak uitdagend. Hoe zet je een koers uit die aansluit bij je organisatie? Hoe houd je focus en zorg je ervoor dat je je doelen ook realiseert? En hoe creëer je draagvlak in je team voor de gekozen richting?

Het strategiemodel van B&T bestaat uit zes lagen en is ontworpen om te verbinden, te structureren en beweging op gang te brengen. Het maakt strategie concreet en tastbaar en zorgt ervoor dat die ook gerealiseerd kan worden. In onderstaande figuur zie je hoe het model is opgebouwd:

Het verhaal: wie zijn wij en waar staan we voor?

Elke organisatie heeft een uniek verhaal. Dat verhaal is het fundament van de strategische keuzes die je maakt. Het gaat over je identiteit, kernwaarden en missie*; de bezieling van waaruit je werkt. In het verhaal van de organisatie zie je terug wat de maatschappelijke opdracht van jouw organisatie is. Een goed geformuleerd verhaal verbindt, geeft betekenis aan keuzes en is de basis van waaruit medewerkers samenwerken aan goed onderwijs.

* We maken onderscheid tussen missie en visie. De missie verwoordt het grotere, tijdloze doel van de organisatie. De visie daarentegen is contextgevoelig en richt zich op de komende jaren: wat willen we bereiken, gezien wie we zijn en waar we nu staan? De visie komt aan bod bij ‘Waar we voor gaan’.

Context: wat vraagt onze omgeving?

Vanuit het verhaal breng je de context in beeld. Interne en externe contextuele factoren zijn van grote invloed op wat strategisch mogelijk, nodig of wenselijk is. Intern gaat het bijvoorbeeld over leerlinggegevens, teamontwikkeling of resultaten van tevredenheidsonderzoeken. Externe factoren zijn bijvoorbeeld demografische trends, regionale samenwerking, beleidsontwikkelingen of maatschappelijke thema’s als kansengelijkheid of duurzaamheid.

De analyse van de context hoeft niet allesomvattend te zijn, maar moet vooral inzicht geven in wat impact heeft. Daarvoor kun je bekende methodieken gebruiken, zoals SWOT-analyses en een confrontatiematrix, maar ook een dialooggestuurde benadering werkt goed. De contextanalyse maakt zichtbaar waar ruimte zit en waar grenzen liggen, en vormt zo de brug tussen ambitie en realiteit.

Waar we voor gaan: toekomstgericht koers bepalen

‘Waar we voor gaan’ is je toekomstvisie. Daarmee zet je een stip op de horizon en bepaal je de richting waarin de organisatie zich ontwikkelt in de komende periode. Als je je verhaal combineert met de ontwikkelingen uit de context, krijg je een antwoord op de vraag waar je als organisatie met elkaar voor wilt gaan. Daarmee is de toekomstvisie ook tijdgebonden.

Je visie ontstaat in gesprek met betrokkenen: medewerkers, leerlingen, ouders of andere partners. Een goed geformuleerde visie helpt je om afstand te nemen van de dagelijkse hectiek en opnieuw te kijken naar wat nodig is voor goed onderwijs, goed werkgeverschap of goede samenwerking. Je komt zo tot een actueel perspectief: hoe ziet de organisatie eruit als we onze missie serieus nemen in de wereld van morgen? Die visie geeft richting aan strategische keuzes en inspireert tot gezamenlijke beweging.

Strategische thema’s: focus aanbrengen en structureren

Op basis van het verhaal, de context en de ‘waar we voor gaan’ ontstaan vaak veel ideeën en wensen. Om die te structureren, breng je ze samen in een aantal strategische thema’s. Deze thema’s geven richting aan ontwikkeling en maken de grote lijn zichtbaar. Ze helpen je keuzes te maken: Wat zetten we voorop? Wat verdient prioriteit? De strategische thema’s zijn de komende jaren zichtbaar en herkenbaar voor iedereen en vormen de basis voor de gesprekken over de realisatie van de koers.

Veelvoorkomende thema’s zijn inclusief onderwijs, toekomstgericht curriculum, professioneel leren of goed werkgeverschap. Maar het gaat niet alleen om de inhoud; ook de formulering is belangrijk. Kies taal die past bij je organisatie, zodat thema’s herkenbaar zijn en gaan leven in het dagelijkse gesprek.

Ambities: wat willen we bereiken?

Bij ieder strategisch thema horen ambities. Ambities zijn toekomstbeelden die concreet maken waar je over enkele jaren wilt staan. Goede ambities motiveren, geven energie en zijn onderscheidend, relevant en authentiek. Ze geven richting aan beleid en zijn het startpunt voor monitoring en evaluatie.

Realisatie: hoe maken we het waar?

Strategie wordt pas betekenisvol als deze van het papier komt en leidt tot actie. Daarom vertaal je de ambities naar trajecten en projecten. Die zijn samen de brug naar jaarplannen, afdelingsdoelen of persoonlijke ontwikkelplannen.

De trajecten en projecten vormen gezamenlijk de ontwikkellijnen met alle stappen die je met elkaar gaat zetten om de ambities te behalen. Die zijn natuurlijk dynamisch. Je zult ze gedurende de looptijd van het beleid continu monitoren, evalueren en aanpassen. Tussendoelen helpen je om de ambitie op te delen in overzichtelijke stappen die concreet en meetbaar zijn. Zo voorkom je overbelasting in het eerste jaar en creëer je een planmatige opbouw.

In het model is de realisatiefase weergegeven als roze bollen tussen strategische thema’s en ambities.

Tips

Als je samen de strategie vormgeeft en de stappen zo concreet mogelijk maakt, leg je een sterk fundament voor de komende jaren. Je voorkomt daarmee dat je plannen in een la verdwijnen en niet gaan leven. Maar: een concrete en duidelijke strategie is pas de eerste stap in de realisatie; daarna begint het pas echt. We delen daarom graag nog een aantal tips voor de realisatie:

• Implementatie: neem de implementatie continu mee tijdens de ontwikkeling van de koers of het beleid. Zowel inhoudelijk (is dit echt wenselijk of wat we nodig hebben?) als organisatorisch. Je hoeft nog niet precies te weten hoe je het gaat doen, maar door al na te denken over wie het gaat doen of welke ‘mogelijkmakers’ je nodig hebt, word je later niet verrast.
• Zichtbaarheid: het helpt om de verschillende ontwikkellijnen zichtbaar te maken in de organisatie, zodat iedereen weet waar je staat in de ontwikkeling.
• Rollen en verantwoordelijkheden: door eigenaarschap toe te bedelen aan teamleden en afspraken te maken over de voortgang, helpt de koers je om vertrouwen en rust in de organisatie te brengen. Iedereen weet immers waar je naar toe beweegt.
• Mogelijkmakers: wat of wie is nodig om de ambities te behalen? Breng dit in kaart en overleg met intern en extern betrokkenen. Een koers is immers alleen haalbaar als deze ook realistisch is. Denk bijvoorbeeld aan afhankelijkheden intern of de begroting.

Een breed toepasbaar model

Het strategiemodel helpt om richting te geven, samenhang te creëren en ambities te realiseren bij het werken aan strategische ontwikkeling. Wil je werk maken van strategische ontwikkeling die richting geeft en uitvoerbaar is in de praktijk? Wij denken graag met je mee!

Wil je meer weten over schoolplanontwikkeling? Lees dan onze publicatie ‘Schoolplan, hoe dan?’ of neem contact op met een van onze adviseurs.