Als één leraar over de dam is…

Meer aandacht voor de ontwikkeling van leraren - een pleidooi

Leren, kennis opdoen, beter worden – elke dag weer. Dat is waar het onderwijs om draait. Een belangrijk onderdeel is het overbrengen van kennis en vaardigheden en het leren met en van elkaar. Wanneer ik een schoolgebouw binnenstap, zie ik dat elke keer weer terug. De leraar legt iets uit, leerlingen werken aan een groepsopdracht of zetten samen de presentatie van hun profielwerkstuk in elkaar. Het opdoen van kennis en vaardigheden en het leren met en van elkaar zie ik echter nog niet zo vaak terugkomen in de dagelijkse praktijk van leraren.

Het gesprek tussen leraren gaat vaak over praktische zaken als het naderende schoolfeest of wie ervoor zorgt dat er genoeg ouders zijn om te helpen bij de speurtocht. Kortom, het gesprek binnen scholen gaat naar mijn idee niet altijd over de essentiële dingen.

Kwaliteit centraal

Want hoe kan het dat medewerkers soms al jaren geen functioneringsgesprek hebben gevoerd met hun leidinggevende? En waarom vinden medewerkers het zo lastig om elkaar aan te spreken op hun verantwoordelijkheden en gedrag? De kwaliteit van de school wordt bepaald door de kwaliteit van de medewerkers, waarbij de organisatie van de school dienend is aan de kwaliteit van de medewerkers. Juist over de kwaliteit van medewerkers wordt veel gesproken, maar ik vraag me af of er in dezelfde mate ook écht aandacht aan wordt besteed. Een functioneringsgesprek heeft vaak nog een negatieve lading, gebaseerd op een afvinklijstje, terwijl het zoveel kan opleveren. Inzicht in jouw functioneren, reflecteren op jouw groei, bewustwording van jouw kwaliteiten en valkuilen, waardering voor je werkzaamheden. En dit lijstje kan zo verder worden aangevuld. Over het nut van het geven van feedback of van een functioneringsgesprek is men het vaak wel eens, maar er echt aandacht aan besteden is een ander verhaal. Bovendien kost het tijd. Kortom, het belang van persoonlijke ontwikkeling lijkt onderschat te worden en dus gebeurt er te weinig mee.

Feedback

En dat terwijl persoonlijke ontwikkeling in het onderwijs zo’n belangrijke plek heeft. Leraren vertellen leerlingen wat zij gaan doen, hoe ze iets anders hadden kunnen doen of welke voortgangstoets ze moeten maken. Leraren lijken echter minder momenten te kennen waarop ze zelf echt van of met elkaar leren. Collegiale consultatie is vaak een van de antwoorden op de vraag hoe leraren van elkaar leren. Als het gaat om het leren van de leerlingen is het wel duidelijk wie de gidsfunctie vervult. Maar wie pakt deze rol voor de leraren? Ik vraag mij af hoe je kunt verwachten dat collega’s bij elkaar gaan kijken als directeuren zelf niet het goede voorbeeld geven door feedback te geven aan hun medewerkers.

Portfolio

Maar aandacht geven aan persoonlijke ontwikkeling van leraren kan ook op andere manieren. Door vaste, ingesleten patronen te doorbreken. Wat zou er gebeuren als je binnen vergaderingen iedere aanwezige een keer de rol van voorzitter laat vervullen? En een ander verantwoordelijk laat zijn voor de notulen en een groep van leraren de voorbereiding van een bepaald agendapunt voor haar rekening laat nemen? Of wanneer je iemand die een opleiding heeft gevolgd, het geleerde in een presentatie aan het team laat teruggeven? Of klassenbezoeken laat doen. Net zoals de leerling in de klas een spreekbeurt geeft. Zo hoor ik ook weleens dat leerlingen een portfolio bijhouden en zij bij hun rapportgesprek hun vorderingen presenteren aan ouders en leraar. Dat levert trotse ouders en leraren op, maar ook trotse leerlingen. Misschien is het nog niet zo’n gek idee om leraren te vragen hun vorderingen in het afgelopen jaar te presenteren aan de directie en het team? Of zelfs aan de leerlingen in hun klas.

Goede voorbeeld

Dan kan vervolgens ook de vraag worden gesteld welke verantwoordelijkheid een ieder heeft in zijn of haar ontwikkeling. Wat doet de leraar om beter te worden? Maar daaraan gekoppeld ook, wat doet de leidinggevende zelf om beter te worden? Want als de leidinggevende al jaren geen opleiding meer heeft gevolgd en nooit feedback vraagt op zijn of haar functioneren, dan mag je dat bijna niet verwachten van de medewerkers. Maar als je wel het goede voorbeeld geeft als leidinggevende, heb je ook echt recht van spreken in het gesprek over het functioneren van de leraar. Waarin vooral aan bod komt wat de betreffende leraar doet om te leren en beter te worden. Maar ook hoe de leidinggevende hier een bijdrage aan kan leveren. En als de school de ontwikkeling van leraren dan ook nog op een goede wijze faciliteert en beloont, dan ontstaat er iets heel moois. Want als er één schaap over de dam is…