Werken aan duurzame onderwijsontwikkeling in het VO

6 adviezen aan schoolleiders

Duurzame onderwijsontwikkeling is een adaptief proces waarin een docententeam het onderwijs — op basis van bijvoorbeeld nieuwe inzichten, veranderingen in de context of leerlingpopulatie, of wettelijke eisen — steeds aanpast om tot nog beter onderwijs te komen. Het gaat over een continu en daarmee duurzaam proces van ontwikkeling van het onderwijs op een school of afdeling. Hoe stimuleert een schoolleider een dergelijk proces?

Het proces van duurzame onderwijsontwikkeling draagt bij aan een dynamische kwaliteitscultuur waarin gedreven professionals zichzelf en elkaar uitdagen om het beste onderwijs voor leerlingen te creëren. Het voorkomt bovendien dat je als team (of als schoolleider) wordt verrast door achterblijvende kwaliteit. Of doordat het onderwijs ‘stilstaat’ in de tijd en niet (meer) goed aansluit bij de veranderende behoeften van leerlingen, of bij verwachtingen van het vervolgonderwijs of de maatschappij.

Hoe stuurt u als schoolleider op het ontstaan van dit proces? Met 6 op onderzoek gebaseerde adviezen voor het realiseren van duurzame onderwijsontwikkeling geven we invulling aan het begrip kwaliteitscultuur. Tegelijk blijven we weg bij vage begrippen als ‘de magie van de schoolleider’ of persoonlijkheidskenmerken van sterke leiders. We baseren ons op wat scholen die hier goed in zijn concreet anders doen en beschrijven hoe schoolleiders dit proces kunnen creëren en stimuleren.

6 adviezen voor het realiseren van duurzame onderwijsontwikkeling

1. Betrek het team bij het bepalen van de koers van de school en de realisatie daarvan.
Benut verschillende perspectieven en alle in het team aanwezige expertise om tot een ambitieus en aantrekkelijk toekomstperspectief te komen. Dit komt niet alleen de kwaliteit van de ambitie ten goede, maar zorgt er ook voor dat iedereen zich persoonlijk kan verbinden aan de gezamenlijke plannen en daar vanuit eigen drijfveren een wezenlijke bijdrage aan kan leveren.

2. Zorg dat alle onderwijsambities worden vertaald naar de didactiek op school.
Wat betekenen deze plannen voor de manier waarop kennisoverdracht in de lessen plaatsvindt en vaardigheden en inzicht worden aangeleerd? Daarbij past ook dat het onderwijsconcept wordt vertaald naar de pedagogiek, lesbezoeken en ander beleid. Voorwaardelijk hieraan is dat docenten beschikken over de onderwijskundige basiskennis om aan dit gesprek bij te dragen, dat zij het onderwijsconcept en de ontwikkelingen begrijpen en de urgentie voelen. Een belangrijk inzicht om in de school te delen, is dat het werken aan kwaliteitsverbetering echt een teamsport is waarbij ieders bijdrage belangrijk is voor het resultaat.

3. Bouw aan een sterk netwerk van professionele verbindingen binnen het team.
Creëer sterke onderlinge interacties in de school door docenten de tijd te geven om samen aan onderwijsontwikkeling te werken. Wanneer docenten hier samen aan werken, doen zij de vaardigheden op om het onderwijs continu te blijven ontwikkelen. Dan is er echt sprake van duurzame onderwijsontwikkeling en niet ‘slechts’ het verduurzamen van een enkele onderwijsontwikkeling. Belangrijke voorwaarde hierbij is een open en veilige cultuur waarin docenten kwetsbaar mogen zijn.

4. Onderzoek de effecten van de implementatie van plannen.
Zorg dat het team in de eigen context van de school onderzoekt wat de effecten van genomen beslissingen zijn op de effectiviteit van het onderwijs en het leren van leerlingen. Hiermee doen teamleden waardevolle inzichten op en leren zij (onderzoeks)vaardigheden aan. Dit levert meteen input op voor nieuwe onderwijsontwikkeling.

5. Zorg voor openheid en transparantie van data.
Maak data over de onderwijskwaliteit, het beleid en de verantwoordelijkheden binnen de school breed toegankelijk en neem het team actief mee in de ontwikkeling ervan. Zo weet iedereen hoe het staat met de onderwijskwaliteit op school en wat er over en weer mag worden verwacht.

6. Wees als schoolleider koers- en rolvast.
Houd vast aan de gekozen richting en eis van anderen dat ook zij deze blijven verdedigen. Hier hoort bij dat de schoolleiding zelf passend gedrag laat zien en daar in concrete taal over spreekt. Dit kan soms betekenen dat je als schoolleiding (even) impopulair bent, maar dat moet je verdragen. Zorg daarnaast voor samenhang tussen verschillende ontwikkelingen en plannen. Dat maakt het makkelijker om koersvast te blijven.

Over het onderzoek

De 6 adviezen zijn gebaseerd op een onderzoek dat Leren verbeteren in 2021 uitvoerde in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het doel van dit onderzoek was om zicht krijgen op wat er nodig is in het leerproces van scholen om het basisniveau van kwaliteit duurzaam te overtreffen en duurzame onderwijsontwikkeling te realiseren. Het onderzoek geeft antwoord op de vraag: wat kunnen we leren van scholen die hun kwaliteitsproblemen blijvend hebben overwonnen?

Een brochure over de opbrengsten van het onderzoek vindt u hier. De volledige onderzoeksrapportage vindt u hier.

Over Leren verbeteren

Leren verbeteren is een project van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), uitgevoerd door B&T organisatieadvies, gericht op verbetering van de onderwijskwaliteit in het voortgezet onderwijs. Het project biedt begeleiding aan bestuurders, schoolleiders en middenmanagers bij verbetering van leeropbrengsten en versterking van het onderwijsleerproces, wanneer die achterblijven of ontoereikend zijn. Onderdeel van dit ondersteuningsproject is het doen van onderzoek.

Neem contact op!

Wilt u ook weten hoe u het proces van duurzame onderwijsontwikkeling binnen uw school of bestuur kunt versterken? Wij denken graag met u mee.

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.