Ook raden van toezicht gaan weer ‘open’

B&T staat toezichthouders graag bij

Sinds de lockdown in maart 2020 waren de scholen lange tijd grotendeels gesloten en de raden van toezicht ‘gingen online’. Hoewel allerlei niet-essentiële activiteiten werden beperkt, stonden de ontwikkelingen in de sector zeker niet stil. Nu ook voor toezichthouders de situatie weer normaliseert, nemen we u mee in de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen tijd. En laten we graag zien hoe we u weer van dienst kunnen zijn.

Tijdens de lockdown gingen interne toezichthouders wel door met hun werkzaamheden, maar vaak op een iets lager pitje. Zeker in de eerste fase heerste enigszins een crisissfeer rond scholen en hun besturen en werden alle niet-wezenlijke activiteiten beperkt. Daaronder ook de mate van intern toezicht. Later kwam de aandacht voor de bedrijfs- en governanceprocessen weer wat op een normaler niveau. Toch merken wij dat raden van toezicht de online communicatie beperkend vinden. Zeker als het gaat om voorgenomen zelfevaluaties, een (her)bezinning op de toezichtvisie en het toezichtkader, en het versterken van samenspel binnen het intern toezicht en met het bestuur. Nu het maatschappelijk leven langzamerhand weer z’n normale gang neemt, pakken raden van toezicht ook wat dat betreft de draad weer op. En B&T is er klaar voor om toezichthouders weer volop te ondersteunen.

Stil was het allerminst…

Het afgelopen anderhalf jaar verliep het persoonlijk contact in en rond scholen en tussen onderwijsorganisaties en B&T grotendeels ‘op afstand’, ook als het over governance ging. Maar stil was het allerminst. De belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen tijd zijn:

• De introductie van het bestuursgericht inspectietoezicht. De onderwijsinspectie richt zich niet meer primair op scholen en schooldirecteuren, maar op onderwijsstichtingen en hun bestuurder(s). In dat kader wordt ook het intern toezicht bevraagd op zijn rol en betrokkenheid, met name bij kwaliteitszorg. Voor veel toezichthouders leidde dat tot vragen over de inspectiekaders en de rol die het toezicht in zou moeten nemen in die discussie. Een stevige herziening van het onderzoekskader is overigens aanstaande per augustus 2021 (lees hier meer over de impact hiervan).
• Een tweede ontwikkeling was het verschijnen van enkele nieuwe governancecodes. Zo kwam er in november 2020 een nieuwe versie van de Code Goed Bestuur PO en in december 2020 de eerste Code Goed Toezicht van de VTOI-NVTK. Beide codes kiezen voor een principle based benadering en vormen goede referentiekaders om de interne governance weer eens te (her)ijken.
• Voor de samenwerkingsverbanden passend onderwijs was in het najaar van 2020 de langverwachte landelijke evaluatie een feit. In de brief van Minister Slob aan de Tweede Kamer kwamen ook enkele aanbevelingen rond de governance van samenwerkingsverbanden voorbij (zoals onafhankelijk intern toezicht en de voorkeur voor een two tier-structuur).
• Per 1 juni jl. is de Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR) in werking getreden, een set wijzigingen van het Burgerlijk Wetboek die voor alle rechtspersonen geldt. Naar onze mening worden stichtingen en verenigingen iets te bang gemaakt voor de effecten van deze wetswijziging. Maar enige aandacht voor de juridische details van de statuten is wel nodig.

En last but not least was er corona zelf, een serieuze maatschappelijke crisis. Hoe crisisbestendig was de onderwijsgovernance en hoe moest hier vanuit governanceoptiek op gereageerd worden? Was de basis stevig genoeg om deze crisis te doorstaan, of kwamen onderliggende patronen onder druk juist verscherpt naar boven? En hoe houden we de lessen die we geleerd hebben vast?

Publicaties

Ook de adviseurs van B&T hebben de afgelopen maanden niet stilgezeten. Op het gebied van governance ontplooiden we de volgende activiteiten:

• We publiceerden artikelen over de verhouding tussen bestuur, toezicht en GMR, over de nieuwe governancecodes en over het houden van toezicht in coronatijd.
• We brachten (soms herziene) whitepapers uit over het intern toezicht op de onderwijskwaliteit en bestuurlijke samenwerking.
• We lieten een vernieuwde uitgave van het boekje De zachte kant van governance het licht zien.
• We ontwikkelden de RvT-reflector door, een online-evaluatie-instrument voor raden van toezicht.

Begeleiding en opleiding

In onze praktijk zagen we dat raden van toezicht de afgelopen maanden hun ‘reguliere onderhoud’ even voor zich uit schoven. Trainingen, zelfevaluaties, extern begeleide evaluaties en oriëntaties op toezichtvisie en toezichtkader werden doorgeschoven naar een tijd waarop men elkaar weer face-to-face kon ontmoeten. En dat is ook wel begrijpelijk; met name in groepsprocessen, zoals binnen een raad van toezicht, is de dynamiek een relevante factor.

Vanaf de zomer lijken groepsbijeenkomsten weer te kunnen plaatsvinden. De adviseurs van B&T zijn graag beschikbaar om daarbij begeleiding en opleiding te bieden. Dat kan bijvoorbeeld via:

• Inzet van de RvT-reflector voor zelfevaluaties.
• Begeleiding van evaluaties.
• Trainingen aan (deels) nieuwe raden van toezicht of op specifieke thema’s, zoals onderwijskwaliteit, samenspel tussen bestuur en toezicht, et cetera.
• Begeleiding bij oriëntaties op c.q. het opstellen van toezichtkader en toezichtvisie.

Geïnteresseerd?

Als u overweegt B&T in te schakelen bij een governancevraagstuk, neem dan contact op met Jos van Elderen of Joost Janssen.