Scholengroep Veluwezoom werkt met reviewtraining aan duurzame onderwijsontwikkeling

‘Alle deelnemers zijn bezig geweest met dieperliggende leervragen’

Scholengroep Veluwezoom heeft de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in kwaliteitsontwikkeling en gezamenlijke groei. Audits en zelfevaluaties zijn ingezet om de kwaliteit van het onderwijs op de scholen te duiden en te beoordelen. Eind 2021 was de organisatie toe aan een volgende stap en benaderde B&T om een reviewtraining te organiseren. Doel: vanuit nieuwsgierigheid samenwerken aan blijvende versterking van de interne verbetercultuur.

“Wij hebben de afgelopen jaren al veel geïnvesteerd in de groei van onze professionele cultuur”, begint Hannelore Bruggeman, bestuurder van de scholengroep met 11 openbare basisscholen in de gemeenten Rheden en Rozendaal. “We hebben samen een open lerende cultuur neergezet, wat heel krachtig is in de onderwijs- en kwaliteitsontwikkeling. Onze missie is ‘ikjijwij, nieuwsgierig naar de toekomst’. Vanuit die missie willen we onze verbetercultuur levendig houden en nog meer van betekenis laten zijn. Wij hebben ervoor gekozen een groep leerkrachten en schoolleiders op te leiden tot reviewers, zodat we ook dit instrument konden integreren in ons kwaliteitssysteem.”

Basiskwaliteit én aanvullende ambities

Er zijn verschillende manieren om feedback op onderwijskwaliteit te organiseren. B&T maakt een onderscheid tussen audits, reviews en visitaties. Hiermee kunnen scholen en besturen de kwaliteit van het onderwijs in beeld brengen én versterken. Een review is gericht op zowel de basiskwaliteit als de aanvullende ambities van de onderwijsorganisatie. In die zin onderscheidt het zich van de audit, waarin het accent ligt op de basiskwaliteit, en de collegiale visitatie, die zich uitsluitend richt op de ontwikkelvraag van de school of het bestuur. Veluwezoom koos, in overleg met B&T, voor de review, omdat deze reflectievorm het beste past bij de besturingsfilosofie en ontwikkelfase van de stichting.

Het goede gesprek

“Wij werken al jaren aan duurzame onderwijsontwikkeling”, licht bestuurder Bruggeman toe. “We zijn een netwerkorganisatie, we hebben kenniskringen – wat onderzoeksleergroepen rond cruciale thema’s zijn – wij geloven in teamleren en er is al heel veel kennis in onze organisatie aanwezig. Het is aan ons om dat op een zo goed mogelijke manier te ontsluiten. Dat doen we onder meer door steeds het goede gesprek over onderwijs en de kwaliteit ervan te faciliteren. We willen dit alles zijn én blijven – daar past deze training in.”

Oordeelloos luisteren

Eén van de tien deelnemers aan de training was Miriam Reeders, leerkracht op SBO ’t Sterrenbos. Zij geeft aan er heel veel van te hebben opgestoken, maar gevraagd naar de belangrijkste les verwijst ze naar haar eigen leervraag: objectief leren luisteren. “En ik leerde meteen dat dat eigenlijk onmogelijk is”, zegt ze lachend. “Want je wordt altijd gekleurd door je ervaringen en waarnemingen. Maar oordeelloos luisteren kan wel. Althans, dat kun je leren, met heel veel oefening. Dat betekent dat je luistert vanuit een wezenlijke interesse in de ander. En dat je je kwetsbaar durft op te stellen. Het is belangrijk om te leren luisteren vanuit het niet-weten. En niet de indruk te geven dat jij een expert bent. In plaats daarvan creëer je ruimte om tot een daadwerkelijk betekenisvol gesprek te komen. En dat werkt, heel goed zelfs. Mensen voelen die ruimte, dat heb ik ook als feedback gekregen van een directeur van een van de scholen die we bezocht hebben.”

Samen beter maken

Reeders geeft aan dat de training in meerdere opzichten heel leerzaam was. “Het werkte een soort van driedubbel. Allereerst was er natuurlijk de lesstof en alle feedback van de trainers. Die waren heel kritisch, bijvoorbeeld over onze reviews en verslagen, maar op een respectvolle manier. Het moest gewoon goed, daarin zijn we echt geprikkeld en uitgedaagd. Daarnaast hebben we ook veel van elkaar geleerd. En dan zijn er natuurlijk de reviews die we hebben gedaan. Het is enorm leerzaam om op andere scholen binnen je bestuur rond te kijken. Daar steek je veel van op, dat je weer meeneemt naar je eigen school, je eigen klas. Het is heel mooi om betekenisvolle gesprekken met elkaar te voeren. Gesprekken waarin je een enorme betrokkenheid voelt: we willen het samen beter maken. Daardoor heeft het echt zin.”

Verslaglegging

Miriam Reeders zegt dat ze veel heeft gehad aan de lessen over gesprekstechnieken. En verslaglegging. “Dat vonden we allemaal niet makkelijk en we hebben er daarom best veel feedback op gehad. Maar dat was heel leerzaam, we hebben zo echt een verdiepingsslag kunnen maken. Iedereen voelde zich ook heel verantwoordelijk voor de verslagen, vanuit de wil om het goed te doen.” Bestuurder Bruggeman zag ook dat de verslaglegging een aandachtspunt was. “Ook daarin is het belangrijk dat je oordeelsvrij kijkt. Als je heel objectief kunt beschrijven wat je ziet, dan zijn aanbevelingen eigenlijk niet eens meer nodig.”

Cadeau

Leerkracht Reeders heeft duidelijk veel gehad aan de training. Op de vraag wat de opbrengsten voor de organisatie zijn, antwoordt ze: “Dat een school in ons bestuur nu een review kan aanvragen met een eigen onderzoeksvraag, bijvoorbeeld om de leerlingbeloftes te checken. Dat is echt een cadeau, want je collega’s uit het reviewteam gaan op een heel secure, inhoudelijke manier met jou in gesprek. En dat levert een verslag op waar je echt iets mee kunt.” Hannelore Bruggeman vult aan: “Het was een heel fijne, goede opleiding. Zowel voor de deelnemers als voor de scholen waar een review heeft plaatsgevonden. Alle deelnemers zijn bezig geweest met dieperliggende leervragen. Dat werkt door, in eigen teams en bij de bezochte scholen. Het heeft onze netwerkorganisatie, waarin we samen willen leren, bouwen en ontwikkelen, zeker versterkt.”

Nieuwsgierig

Een van de scholen die het reviewteam onder de loep heeft genomen, is ODS Daalhuizen in Velp. Directeur Majorie Metzke is zeer enthousiast over hoe haar collega’s dit hebben aangepakt. “Het intakegesprek, de reviewdag zelf, de presentatie achteraf, de verslaglegging: het is allemaal heel goed verlopen. Het team was goed voorbereid, ze hadden een nieuwsgierige, open houding, stelden gerichte vragen, waren kritisch en zeer betrokken. Ik vond het heel knap dat de presentatie en het verslag oordeelvrij waren. Ze hebben op een objectieve manier de ontwikkelkansen benoemd en daar konden we ons goed in vinden. Ik ben zo tevreden dat ik zeg: kom volgend jaar alsjeblieft weer!”

Niet spannend

Het feit dat haar school werd bezocht door eigen collega’s in plaats van externen, vond Metzke niet extra spannend. “Integendeel, dat het collega’s zijn, is juist van toegevoegde waarde. Zij zijn heel betrokken en voelen zich verantwoordelijk voor het resultaat, ook van onze school. Bovendien kennen zij de visie van het bestuur en de ambitieplannen, die wij vertalen in leerlingbeloftes. Daardoor staan ze net iets dichterbij. Ja, ik vind echt dat dit bij al onze scholen zou moeten plaatsvinden.”

Van betekenis

Dat laatste gaat ook gebeuren, vertelt bestuurder Hannelore Bruggeman. “In het directieteam hebben we afgesproken dat we het komend jaar een vervolg gaan geven aan de reviewteams. Elke school gaat bezocht worden om te kijken naar de leerlingbeloftes. Op welke manier zijn deze zichtbaar en worden ze ervaren door leerlingen en ouders? De mensen die nu de training gevolgd hebben, gaan door.” Bruggeman geeft aan dat het niet ophoudt bij reviews. “Als je een kwaliteitssysteem houdt zoals het is, dan loop je het risico dat het na een tweede keer al een gewoonte wordt en de derde keer een toneelstukje. Om het fris en fruitig en van betekenis te laten zijn, moet je steeds kijken: hoe kan het wéér beter en wat past nu bij ons? Welke stap zetten we, hoe brengen we het verder? Misschien heeft een review over twee jaar niet meer zoveel toegevoegde waarde. Om te zorgen voor duurzame onderwijsontwikkeling moet je ook het onderzoekssysteem continu tegen het licht houden.”

Meer weten?

De adviseurs van B&T hebben veel ervaring met diverse vormen van reflectie op onderwijskwaliteit (audits, reviews en visitaties). Wij denken graag met u mee wat het beste bij de besturingsfilosofie en ontwikkelfase van uw organisatie past. Neem gerust contact met ons op.